7 Nisan, caz tarihinin en önemli seslerinden Billie Holiday’in doğum günü.
Gerçek adı Eleanora Fagan, takma adı Lady Day olan efsanevi caz şarkıcısı ve şarkı sözü yazarı Billie Holiday 7 Nisan 1915’te Philadelphia’da doğdu. 17 Temmuz 1959’da New York’ta öldü. Müzik eleştirmeni Robert Christgau “Keşfedilemez, belki de yüzyılın en büyük şarkıcısı” olarak nitelendirdi Holiday’i. Eşsiz müzikal yeteneği ile hâlâ hatırlanıyor ve seviliyor.
Küçük yaştaki ebeveynlerin kızı olan Eleanora Fagan; ihmal, istismar, yoksullukla kuşatılmış bir çocukluk yaşadı. Erken yaşta yaşta çalışmaya ve ardından küçük kulüplerde şarkı söylemeye başladı. Irkçılık ve ayrımcılılığın yaşamı biçimlendirdiği yıllarda çok zor bir hayat yaşadı. 1933’te caz organizatörü John Hammond O’nu dinledi ve duyduğu en iyi caz şarkıcısı olduğunu düşündü. Bu yeni keşfini tanıtmak için çaba sarfetti, Fagan ilk şarkısını kaydettikten sonra müzik kariyeri başladı. Sahne adını Billie olarak seçti. 1937’deki ilk kayıtlarından ölene dek arkadaşı olan saksofoncu Lester Young tarafından “Lady Day” olarak anıldı. Duke Ellington Orkestrasıyla, döneminin dev müzisyenleriyle başarılı turneler ve kayıtlar gerçekleştirdi. Döneminin en sevilen caz şarkıcılarından biri oldu.
Afrikalı-Amerikalıların linç edildiği yıllarda yazılan ve 1937’de yayınlanan; linç, vahşet ve ırkçılık karşıtı Strange Fruit şiirden bestelenen şarkı, tüm risklere rağmen Billie Holiday tarafından 1939’da seslendirildi ve insan hakları hareketinin sembolü oldu.
Southern trees bear strange fruit
Blood on the leaves and blood at the root
Black bodies swinging in the southern breeze
Strange fruit hanging from the poplar trees
Pastoral scene of the gallant south
The bulging eyes and the twisted mouth
Scent of magnolias, sweet and fresh
Then the sudden smell of burning flesh
Here is fruit for the crows to pluck
For the rain to gather, for the wind to suck
For the sun to rot, for the trees to drop
Here is a strange and bitter crop
İleriki yıllarda “dünyayı gerçekten değiştiren on şarkıdan biri, ilk büyük protesto şarkısı, ırkçılığa karşı ilk çığlık, siyah bir şovmen ve beyaz izleyicileri arasındaki normal ilişkiyi tersine çeviren olağanüstü mükemmel bir sanat eseri” olarak nitelendirilen Strange Fruit, bazı radyo istasyonları tarafından yasaklandı; ama o yıl plak bir milyondan fazla sattı. Devam eden yıllarda Holiday’in konserleri ırkçı izleyiciler tarafından protesto edildi. Vahşetin şarkısını söylemek Holiday’in hayatını giderek daha zorlaştırdı. Evlilikleri O’nu uyuşturucu ile tanıştırdı.
Arthur Herzog Jr. ile birlikte yazdığı, 1942’de yayınlanan “God Bless the Child” ses getiren bir diğer şarkısı oldu. Devam eden yıllarda güçlü ve etkili onlarca şarkı söyledi. Irkçılık, baskılar, bağımlılık, acı veren aşklar hayatını kötüleştirdikçe şarkıları derinleşti. Artık bir şarkıcıdan daha fazlası olarak görülüyordu.
Konserlerinde “Strange Fruit”i söyleme ısrarı ırkçı sistemin onu susturma girişimlerini artırmasına neden oldu. Siyahlara yerini hatırlatmak, caz müzisyenlerinin Amerikan toplumu için tehlikeli olduğunu benimsetmek için narkotik büro harekete geçti. Sürekli izlenen Holiday eroin kullanmaktan 18 ay hapishanede tutuldu. Serbest kaldıktan sonra kulüplerde çalışma ruhsatı yenilenmedi ve kariyeri baltalandı. Yıpranan, yorulan ve bedenen tükenen Holiday hastalandı. Yatağa kelepçelendiği ve kapıda polislerin beklediği hastanede birkaç gün sonra öldü…
Tüm zamanların en etkili şarkıcılarından olan, caz tarihini değiştiren sanatçılardan biri kabul edilen ve sayısız şarkıcıya ilham veren Billie Holiday, sadece müziğin değil, ırkçılığa ve ayrımcılığa direnişin de sembolü olarak hâlâ yaşıyor. Doğum günün kutlu olsun Billie Holiday…
Shinkichi Tajiri (1923-2009) – Lament for lady (for Billy Holiday), 1953